Ergotherapie en dementie

Ergotherapie? Dat gaat over houding en hulpmiddelen, toch? Voor veel mensen is ergotherapie een relatief onbekend vak binnen de paramedische zorg. Een ergotherapeut richt zich op uw dagelijkse handelingen en kijkt samen met u naar uw mogelijkheden. Soms door oefenen, handige adviezen of geheugensteuntjes en soms kan het kan ook zijn dat er hulpmiddelen ingezet worden. Dit kan inderdaad voor een juiste houding zijn achter je computer maar ook voor mensen waarbij het dagelijks handelen belemmert wordt door bijvoorbeeld dementie.

In dit blog geef ik uitleg wat ergotherapie is en waar een ergotherapeutische behandeling bij dementie zich op kan richten. Ook is er aan dit blog een handige infographic toegevoegd met een overzicht van deze informatie.

Wat doet een ergotherapeut nou precies?

Bij een ergotherapeut staat het ‘doen’ centraal. Alles wat iemand belangrijk vindt om te doen (of belangrijk vónd om te doen), daar richt een ergotherapeut zich op; het betekenisvol handelen.

Een ergotherapeut richt zich op vragen die ontstaan op het gebied van: zelfverzorging, wonen, hobby’s en vrijetijdsbesteding, (vrijwilligers)werk, activiteiten in en om huis.

Ergotherapie vindt bij voorkeur plaats op de plek waar de handelingsproblemen zich voordoen. Vaak is dit bij de mensen thuis. Door goed naar iemands wensen en mogelijkheden te luisteren, mee te kijken met de dagelijkse handelingen en de (on)mogelijkheden in kaart te brengen, kan er een persoonlijk advies geven worden. Het samen zoeken naar de beste manier om het handelen weer mogelijk of wat makkelijker te maken, dát is ergotherapie.  Dit kan door bijvoorbeeld de handelingen te oefenen, de omgeving anders in te richten of aan te passen maar ook door hulpmiddelen in te zetten. Ergotherapie is maatwerk!

Ergotherapie bij dementie en mantelzorgers

Dementie heeft veel invloed op het dagelijkse handelen. Onderzoek van het Radboudumc in Nijmegen laat zien dat ergotherapeuten kunnen bijdragen aan de kwaliteit van het leven. Ergotherapie kan de vaardigheden van de oudere verbeteren zodat hij minder hulp nodig heeft. Ook versterkt ergotherapie de draagkracht van de mantelzorger, waardoor de zorg voor de persoon met dementie beter te dragen is.

Deze werkwijze is omschreven in de EDOMAH-richtlijn (Ergotherapie bij Ouderen met Dementie en Hun Mantelzorgers Aan Huis). In Nederland worden jaarlijks ergotherapeuten opgeleid om deze specialistische aanpak te kunnen uitvoeren. Op www.edomah.nl kunt u zoeken of er een ergotherapeut bij u in de buurt volgens deze methode werkt.

Binnen het dagelijks handelen veranderd er veel als gevolg van dementie. Ergotherapeuten die gespecialiseerd zijn in dementie richten zich, naast de veiligheid van het handelen, op de volgende 3 onderwerpen:

1. Verlies in het nemen van initiatief: Mensen met dementie hebben geen behoefte om iets te ondernemen of hebben geen idee wat ze kunnen gaan doen. hierdoor zitten zij vaak te ‘niksen’ en vallen ze overdag vaker in slaap.
2. Geheugenproblemen bij activiteiten: Dit zorgt ervoor dat het handelen en de onderlinge communicatie lastiger wordt. Men vraagt bijvoorbeeld herhaaldelijk welke dag het is, wat er die dag gaat gebeuren en of er iets op de planning staat. Vergeetachtigheid zorgt er ook voor dat een dagindeling verkeerd kan lopen en dat ze hierdoor niet toekomen aan de activiteiten die ze willen of moeten doen (denk bijvoorbeeld aan het eten van een maaltijd).
3. Moeite met planning, uitvoering en overzicht tijdens activiteiten: Activiteiten zoals bijvoorbeeld het koken van een maaltijd of boodschappen doen worden lastiger omdat men niet meer weet bij welke stap ze moeten beginnen en wat erna volgt. Hierdoor worden veel van deze handelingen maar deels of op een verkeerde volgorde uitgevoerd.

Wat kan een ergotherapeut betekenen bij dementie?

Bij dementie komt zowel voor de oudere als voor de mantelzorger veel kijken. Ergotherapie richt zich op beide personen. Voor iedereen pakt dit anders uit en daarom is het belangrijk dat er gekeken wordt waar de (hulp) vraag ligt. Een ergotherapeut brengt eerst de situatie in kaart en vraagt naar iemands gewoontes en interesses, van nu maar ook van het verleden. Ook het verhaal van de mantelzorger is waardevol; waar loopt u tegenaan in de zorg voor uw naaste en begrijpt u het gedrag en de reactie van uw naaste? Hoe reageert u hierop?

Belangrijk is ook een observatie van het dagelijks handelen. Hierdoor kan een ergotherapeut bepalen wat iemands niveau van functioneren is, wat iemands sterke punten in het handelen zijn en niet. Hierna kan een inschatting gemaakt worden over de leerbaarheid van een persoon en welke begeleiding en/of benadering iemand nodig heeft om weer fijn en veilig te kunnen handelen. Voor dit alles is geen kant-en-klare oplossing. Soms is het nodig om hulp te bieden, voorwerpen klaar te zetten of iets aan te wijzen. Soms is het nodig dat de mantelzorger alvast aan iets begint en daarbij zogenaamd ‘vraagt’ of de persoon met dementie wil helpen.

Verloren hobby’s weer uitvoeren, een dagkalender kunnen hanteren, (samen) een maaltijd bereiden zonder dat er discussies ontstaan of zelf weer het ochtendritueel kunnen uitvoeren aan de hand van een checklist. Bij elke situatie wordt er opnieuw geïnventariseerd wat het beste advies is of waarbij iemand zich het prettigst voelt, want mensen zijn van nature handelende wezens en hebben behoefte aan activiteiten; een ergotherapeut sluit hierop aan!

Meer weten over ergotherapie?

Ergotherapie wordt voor 10 uur vergoed vanuit het basispakket van uw zorgverzekering. Neem gerust contact met me op als u meer wilt weten over de mogelijkheden van ergotherapie als behandeling bij mensen met dementie aan huis.

Kijk voor een handig overzicht op de infographic: ‘ergotherapie bij dementie’.